Dù khởi động muộn hơn thế giới nhưng các thành phố lớn của Việt Nam như Hà Nội hay Tp.HCM đều đang dịch chuyển từ mô hình đơn tâm sang đa trung tâm, đa cực… Khi nội đô các thành phố ngày càng trở nên đông đúc, chật chội, chất lượng sống suy giảm thì các đô thị tất cả trong một (all-in-one) ở khu vực trung tâm mở rộng trở thành lựa chọn an cư lý tưởng, đặc biệt là của người có thu nhập khá trở lên. Đây chính là động lực hình thành các đô thị đa trung tâm hay đô thị đa cực…..vốn là hướng đi tất yếu đối với các thành phố có quy mô dân số tăng nhanh, quỹ đất ngày càng bị thu hẹp.
Hà Nội đang quyết tâm thực hiện mục tiêu giãn dân khỏi nội đô
Đô thị đa cực trên thế giới đã có từ lâu
Theo các chuyên gia, mô hình đại đô thị đơn cực (mega city), tức là một thành phố có quy mô dân số hàng triệu người, nhưng chỉ có một trung tâm đơn nhất đã trở nên lạc hậu. Lí do vì hệ quả của mô hình này rất nặng nề, như quá tải dân số, ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường…Tại Mỹ, mô hình thành phố ngoại vi ở các vùng ngoại ô đã rất phổ biến từ cuối thế kỷ 20. Ban đầu, đây chỉ là những “đô thị phòng ngủ” dành cho giới nhà giàu trong phố. Những nơi này hoàn toàn thiếu vắng các dịch vụ thiết yếu, người dân chỉ quay về để ngủ vào buổi tối và sáng hôm sau lại rời đi. Tuy nhiên, theo thời gian, khi cư dân tập trung đông hơn, các đô thị này được trang bị đủ những dịch vụ giải trí, tiêu dùng của một thành phố thực thụ. Thậm chí, so với điều kiện sống ở các đô thị lớn, thành phố ngoại vi hấp dẫn cư dân hơn bởi nhà ở tiện nghi, hạ tầng hiện đại và cảnh quan đẹp đẽ.
Tại Pháp, thành phố Paris tuy nổi tiếng với tên gọi “kinh đô ánh sáng” nhưng quy mô không “khủng” như nhiều người tưởng tượng. Nội đô Paris chỉ có hơn 2 triệu dân. Còn lại cư dân tập trung tại các đô thị vệ tinh xung quanh trung tâm Paris – cách nhau dưới 60 phút lái xe. Trong lịch sử phát triển của Paris, các trung tâm mới dần hình thành quanh trung tâm cũ, tạo nên mô hình thành phố đa cực. Giới nhà giàu Paris không ở trong nội đô mà họ chọn ở các trung tâm mới vì hạ tầng ở đây tiện nghi hơn, không gian sống thoáng đãng hơn.
Dân số nội ô chỉ chiếm khoảng 20% tổng dân cư Vùng đô thị Paris
Nhật Bản có thể xem là quốc gia đi đầu thế giới về phát triển đô thị “ăn theo” giao thông công cộng, đặc biệt là mạng lưới đường sắt. Tại các thành phố lớn như Tokyo hay Osaka, Nhật Bản đầu tư mạnh cho các công trình dân sinh như: trung tâm thương mại, trường học, bệnh viện, các công trình văn hóa – thể thao… dọc các tuyến đường sắt để hút dân. “Thay vì tập trung ở trung tâm cũ vừa chật chội và giá nhà đất cắt cổ, người dân sẽ chuyển sang các đô thị ven đô, nơi được kết nối thuận tiện nhờ hệ thống giao thông kết nối thuận tiện”. TS. KTS Tô Kiên, chuyên gia quy hoạch đô thị công tác nhiều năm tại Nhật Bản, Singapore và Việt Nam, chia sẻ.
Vùng Thủ đô và xu hướng đa cực, đa trung tâm
Theo chuyên gia, quy hoạch đô thị đa trung tâm, đa cực là xu hướng tất yếu trên thế giới. Để trở thành một “cực” đúng nghĩa, mỗi trung tâm mới đều phải có hạ tầng xã hội hoàn chỉnh từ trường học, bệnh viện đến công viên, trung tâm mua sắm, vui chơi giải trí… Tất cả tiện ích này đều phải nằm trong phạm vi mà cư dân có thể đi bộ hoặc phải di chuyển ít nhất. “Từng trung tâm đều phải có năng lực vận hành độc lập, là nơi cư dân có thể yên tâm an cư, lạc nghiệp”, chuyên gia quy hoạch Lê Anh Sơn phân tích. Đồng quan điểm, KTS. Phạm Thanh Tùng, Chánh Văn phòng Hội Kiến trúc sư Việt Nam, cho rằng hạ tầng có ý nghĩa quyết định đối với các đô thị vùng ven. “Phải có hệ thống hạ tầng, giao thông công cộng để người dân thấy sống ở đó cảm thấy hạnh phúc, tin tưởng, cảm thấy cuộc sống tốt đẹp hơn người ta mới ở”, KTS. Thanh Tùng nêu quan điểm.
Dù khởi động muộn hơn thế giới nhưng các thành phố lớn của Việt Nam như Hà Nội hay Tp.HCM đều đang dịch chuyển từ mô hình đơn tâm sang đa trung tâm, đa cực. Xu hướng này đã thực sự tăng tốc trong khoảng 5 – 10 năm trở lại đây với sự xuất hiện của những “thành phố trong thành phố” như chỗi vành đai đô thị Centa VSIP Bắc Ninh, Eco Park Vinhomes Ocean Park ở phía Đông – Đông Bắc, Ciputra ở phía Bắc, Bắc An Khánh và Vinhomes Smart City ở phía Tây… Phát triển các đô thị all-in-one ở vùng ven, ngoại thành sẽ là xu thế tất yếu của Hà Nội trong những năm tới. Với lợi thế vượt trội về không gian và hạ tầng, các “thành phố mới” có thể san sẻ hiệu quả áp lực dân số cho vùng lõi, đồng thời “nói không” với những “căn bệnh” trầm kha của nội đô cũ như thiếu bãi đỗ xe, thiếu không gian công cộng, tắc nghẽn giao thông, ô nhiễm môi trường…“Nhờ đó, các khu vực ngoại ô sẽ đáng sống hơn và có sức hút hơn hẳn khu nội đô”, ông Lê Anh Sơn khẳng định.
Mật độ dân số Hà Nội cao gấp 8,2 lần trung bình cả nước
Những đô thị vệ tinh đáp ứng mọi nhu cầu
Để giảm tải cho cơ sở hạ tầng, giảm mật độ dân cư, Chính phủ đang di dời những chức năng của khu vực trung tâm như khu công nghiệp, giáo dục, y tế, thương mại… sang vùng vệ tinh phía Đông – Đông Bắc. Đi cùng với đó là xây dựng đồng bộ cơ sở hạ tầng, đặc biệt là tuyến đường Vành đai 4 được thiết lập là chìa khóa để để giải tỏa áp lực giao thông. Đường vành đai 4 đi vào hoạt động sẽ thúc đẩy nhanh quá trình giãn dân từ khu vực trung tâm về Từ Sơn, Gia Lâm, Văn Giang khi các địa phương này vẫn còn nhiều quỹ đất. Đây cũng là những địa phương sở hữu hệ thống đường giao thông hiện đại nối liền với đường vành đai 4 thông qua cầu vượt sông Hồng, sông Đuống.
Với định hướng mở rộng này, khu vực phía Đông và Đông Bắc Hà Nội liên tục được khoác lên mình những tấm áo mới hiện đại và đồng bộ nhờ các đề án quy hoạch. Các địa phương trong vòng bán kính 15 đến 25km đang có sự chuyển mình vô cùng mạnh mẽ. Trong đó, Tp.Từ Sơn cũng là một trong những địa phương được hưởng lợi từ quy hoạch. Đây là thành phố trực thuộc tỉnh Bắc Ninh từ năm 2021, được xây dựng theo hướng đô thị tích hợp với đầy đủ tiện ích, kiến tạo không gian đa tầng đảm bảo đáp ứng đầy đủ nhu cầu sinh sống và làm việc của người dân, cũng như lao động người nước ngoài đang sinh sống và làm việc tại khu vực này.
Các KĐT mới, tích hợp sẽ ngày càng được người dân lựa chọn
Từ Sơn không chỉ sở hữu vị trí thuận lợi khi cách Hà Nội 12km mà còn là địa phương nằm trong vùng tam giác kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, thuộc hành lang kinh tế Lạng Sơn – Hà Nội – Hải Phòng – Quảng Ninh. Đây là khu vực phù hợp để phát triển không gian đô thị xanh, sạch và hiện đại thu hút cư dân sinh sống và làm việc, tôi ưu trong việc phát triển theo mô hình “thành phố trong thành phố” với hạ tầng đồng bộ, hiện đại, đáp ứng đầy đủ các tiêu chí để trở thành một “cực” đúng nghĩa của trung tâm cũ.
